เรียกว่าทำเอาสังคมต่างพากันจับตามอง หลังจากที่มีข่าวการละเมิดข้อตกลงหยุดยิงระหว่างไทย-กัมพูชา ซึ่งทางเพจดังอย่าง BT Beartai แบไต๋ ยังได้เปิดสาเหตุการละเมิดข้อตกลงในครั้งนี้ว่า “ข้อตกลงหยุดยิงคืออะไร ? ข้อตกลงหยุดยิง หรือที่เรียกอีกอย่างว่า การสงบศึก หรือ การพักรบ (Ceasefire / Truce)
คือการที่คู่ขัดแย้งตกลงกันว่าจะยุติการสู้รบ ไม่ว่าจะเป็นชั่วคราวหรือไม่มีกำหนด จุดประสงค์หลักคือเพื่อลดความรุนแรง เปิดพื้นที่ให้ความช่วยเหลือทางมนุษยธรรม
หรือเปิดทางให้เกิดการเจรจาทางการเมือง การหยุดยิงอาจเกิดขึ้นจากการเจรจาโดยตรง หรือมีบุคคลที่สามเข้ามาไกล่เกลี่ย เช่น องค์การสหประชาชาติ
โดยเฉพาะภายใต้มาตรา 7 ของกฎบัตรสหประชาชาติ ในหลายกรณี ข้อตกลงหยุดยิงมีระยะเวลาชัดเจน เช่น 3 วัน, 7 วัน หรือจนกว่าจะมีข้อตกลงใหม่
บางครั้งก็ไม่กำหนดเวลาสิ้นสุด เปิดทางให้มีการเจรจาต่อเนื่องในระดับการเมืองหรือทางทหาร แล้วข้อตกลง “หยุดยิง” สามารถละเมิดได้ไหม ?
แม้จะชื่อว่า “ข้อตกลง” แต่ในความเป็นจริง สามารถละเมิดได้ และเกิดขึ้นบ่อยครั้ง การละเมิดอาจเกิดได้หลายรูปแบบ เช่น
การลอบโจมตีตอนกลางคืน
การย้ายกำลังพลหรือติดอาวุธเพิ่มเติมโดยไม่แจ้งอีกฝ่าย
การอ้างว่าอีกฝ่ายละเมิดก่อน จึงต้อง “ตอบโต้กลับ”
สาเหตุของการละเมิดก็มีหลายอย่าง เช่น
ความไม่ไว้วางใจกัน : แต่ละฝ่ายเกรงว่าอีกฝ่ายจะฉวยโอกาส
ไม่มีองค์กรกลางมาควบคุม : เช่น กองกำลังรักษาสันติภาพ
ใช้หยุดยิงเป็นยุทธศาสตร์ : เพื่อรวบรวมกำลังหรือวางแผนใหม่
ทั้งหมดนี้ทำให้การหยุดยิงกลายเป็นแค่ “ช่วงพักระหว่างรบ” มากกว่าจะเป็นการเดินหน้าสู่สันติภาพจริงๆ
ถ้าละเมิดแล้วจะมีผลอะไรตามมา ?
เมื่อละเมิดข้อตกลงการหยุดยิงแล้ว จะมีผลอะไรตามมา หลัก ๆ เลยคือ จะส่งผลเสียต่อทั้งกระบวนการสันติภาพและชีวิตของประชาชนในพื้นที่อย่างแน่นอน
ความรุนแรงและความไม่ไว้ใจระหว่างประเทศทวีคูณขึ้น ส่งผลให้การเจรจาหรือข้อตกลงในอนาคตทำได้ยาก และเกิดสงครามที่ยืดเยื้อไม่รู้จบ
แล้วจะกลับมายิงกันต่อได้ไหม ?
คำตอบคือ ได้ โดยเฉพาะหากข้อตกลงไม่มีระยะเวลาชัดเจน หรือไม่มีระบบตรวจสอบกำกับ ในกรณีที่ไม่มีการกำหนดวันสิ้นสุด หากฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งมองว่าการสู้รบเป็นทางเลือกที่ยังได้เปรียบ
พวกเขาก็อาจกลับมาเปิดฉากโจมตีได้อีกครั้ง แม้ในอนุสัญญาระหว่างประเทศ เช่น อนุสัญญาเฮก ปี 1899 จะระบุว่า หากไม่มีการกำหนดเวลาในข้อตกลงสงบศึก
แต่ละฝ่ายสามารถกลับมารบได้หลังจากแจ้งอีกฝ่ายล่วงหน้า แต่ในโลกความเป็นจริง หลายครั้งไม่ได้เป็นแบบนั้น แล้วข้อตกลงหยุดยิงจะมีไว้ทำไม
แม้จะละเมิดได้หรือกลับมายิงกันอีกได้ แต่การหยุดยิงยังมีความสำคัญในหลายด้าน เช่น ลดความสูญเสียในระยะสั้น โดยเฉพาะในหมู่พลเรือน
เปิดพื้นที่ให้ความช่วยเหลือด้านมนุษยธรรม เป็นจุดเริ่มต้นของการเจรจาทางการเมือง สร้างบรรยากาศที่อาจนำไปสู่การตกลงยุติความขัดแย้งระยะยาว
ข้อตกลงหยุดยิงที่ยั่งยืนมักต้องมีองค์ประกอบเสริม เช่น การถอนกำลังหรือเว้นเขตปลอดทหาร การมีหน่วยกลางตรวจสอบความเคลื่อนไหว
การลดแรงจูงใจในการโจมตีของแต่ละฝ่าย สุดท้ายจะหยุดจริง หรือแค่พัก ? คำว่า “หยุดยิง” อาจดูเป็นสัญญาณแห่งสันติภาพ แต่ในทางปฏิบัติ มันอาจเป็นเพียง “การหยุดเพื่อเตรียมรบใหม่” ก็ได้
ทุกอย่างขึ้นอยู่กับว่า แต่ละฝ่ายมองเป้าหมายของข้อตกลงนี้อย่างไร และพร้อมจะเดินหน้าสู่ความสงบ หรือยังต้องการใช้สนามรบเป็นเครื่องมือกดดันต่อไป
ขอบคุณข้อมูล: BT Beartai แบไต๋